MAAK JEZELF LEEG EN JE WORDT VOL


Ik was er even tussenuit voor de geboorte van ons eerste kindje, Hella. Een tijd waarin ik technè tou biou – Plato’s term voor het ambacht van het leven – heb kunnen beoefenen. Dat de zorg voor huis en gezin zo’n grote hoeveelheid gevoel, verbeelding en creativiteit zou opleveren had ik niet kunnen vermoeden. Werk vertroebelt soms het vermogen om dichtbij te zien en daarmee bedoel ik dát wat zich het dichtst bij ons bevindt. Het wonder van de geboorte heeft mij de poëzie van het dagelijks leven doen terugvinden. Mijn werk hoort daar ook bij en heeft voor mij veel zielewaarde; fijne werkplekken, veel vrijheid en een groot gevoel van gemeenschappelijkheid met collega’s en partners. Ik herpak daarom met nieuwe energie en levenslust mijn werkzaamheden waar heel veel leuke uitdagingen liggen te wachten, waaronder de samenwerking met Waag bij de oprichting van het Commons Lab en een Community of Practice rondom cryptovaluta voor circulaire pay-per-use modellen!

Tijdens het werken aan concrete oplossingen voor het financieren van circulaire innovatie (zie bio voor een kleine verzameling van werk) raakte ik er steeds meer van overtuigd dat er fundamentele zaken zijn in ons financieel systeem die een circulaire economie tegenwerken[1]. Maar wat nu als we een monetair systeem konden ontwerpen dat ecosysteem functioneren en menselijk welzijn stimuleert? Waardoor er een hechte relatie ontstaat tussen de zorg voor de wereld waarin we leven (ecologie) en de zorg voor de kwaliteit van onze manier van leven (economie)? Waardoor geld zich niet ophoopt bij een kleine groep in de samenleving, maar distributief is? Waardoor het niet vloeit naar plaatsen waar het bijdraagt aan de uitputting van de aarde, maar regeneratief[2] is op lange termijn?

Aan de basis van geld, het muntstelsel waarmee we onze verhoudingen weergeven, staat de boekhouding. Gedistribueerde database technieken (DLT), zoals blockchain, faciliteren nieuwe manieren van boekhouding. In deze technieken bevinden zich echter vele lagen en componenten die op verschillende manieren ontworpen (‘geconfigureerd’) kunnen worden. Keuzes in ontwerp, architectuur en governance kunnen grote verschillen opleveren in de eigenschappen en kenmerken van het ontworpen geldsysteem. Wat als we wat creatiever gingen boekhouden met sociaal- en economisch duurzame doelen op ons netvlies?

Met een goede onderbouwing en mits goed uitgewerkt, kan de potentiële maatschappelijke meerwaarde enorm zijn. Daarom ben ik bij het Sustainable Finance Lab en in samenwerking met een warm netwerk van partners een meer genuanceerd begrip aan het ontwikkelen voor de potentie van DLT’s voor het herontwerpen van ons geldsysteem zodat die bijdraagt aan een distributieve en regeneratieve economie. Onder andere in de volgende twee projecten:

(1) Samenwerking met Waag: de oprichting van het Commons Lab!

Waag en het Sustainable Finance Lab gaan samenwerken in het Commons Lab. In het Commons Lab ontwikkelen we nieuwe technologische, juridische, financiële en economische structuren vanuit de waarden ‘eerlijk, open en inclusief’ en laten we ons inspireren door het commons gedachtengoed. Commons, in het Nederlands ‘meenten’ of ‘gemeengoed’, zijn gedeelde hulpbronnen die door de gemeenschap worden beheerd op basis van regels, protocollen of principes. Of het nu gaat om persoonsdata, publiek gefinancierde kennis, genetische rijkdom, landbouwgronden of de stedelijke ruimte: ‘extractieve’ businessmodellen zijn overal. Het Commons Lab ontwikkelt handvatten, ontwerpprincipes en voorwaarden voor het inzetten van (financiële) technologie innovatie voor een beter gemeenschappelijk en duurzaam beheer van commons.

(2) Community of Practice: Blockchain voor circulaire pay-per-use modellen

Het financieren van circulaire gebruiksmodellen is een uitdaging gebleken. Bij gebruiksmodellen (ook wel product-dienst-systemen of pay-per-use modellen genoemd) wordt betaald voor gebruik in plaats van bezit en deze modellen zijn een belangrijk middel gebleken om de circulaire economie te verwezenlijken. Financieel, echter, heeft dat zijn weerslag op cashflows, kapitaalbehoefte en transactiekosten. En samen met het groeiend aantal (keten)partners dat betrokken is bij materiaal-, informatie- en geldstromen ontstaat de noodzaak voor een nieuwe operationele infrastructuur.

Theoretische kennis van opkomende technologieën die een dergelijke infrastructuur zou kunnen bieden hebben we in overvloed, maar de praktijk moet zich nog bewijzen. Daartoe heeft Rabobank een blockchain omgeving opgetuigd en smart contracts ontwikkeld voor circulaire gebruiksmodellen.

Deze infrastructuur: (1) verlaagt transactiekosten door het automatisch handhaven en uitvoeren van contracten, (2) legt data vast over prestaties en transacties rondom de circulaire asset en (3) faciliteert governance van complexe geld-, materiaal- en informatiestromen tussen een grote groep deelnemers.

Als realtime betalingen met lage transactiekosten tot de mogelijkheden behoren, zouden de ambities van vele circulaire ondernemers werkelijkheid kunnen worden. Bovendien zou financiering vergemakkelijkt en goedkoper worden doordat er (i) beter inzicht ontstaat in betaalgedrag en (ii) facturen sneller betaald worden. Voor circulaire MKB-bedrijven, die grote kapitaal druk ondervinden en behoefte hebben aan een operationele infrastructuur om financiers over de streep te trekken, zou een succesvolle pilot weleens baanbrekend kunnen zijn. Of dit daadwerkelijk circulaire ondernemers met gebruiksmodellen verder helpt en onder welke voorwaarden gaan we in deze Community of Practice uitvinden.

Voor meer informatie over deze projecten, neem contact op met Elisa Achterberg: elisa@circle-economy.com, of blijf op de hoogte van onze projecten via de nieuwsbrief.

[1] Met circulaire economie refereer ik hier aan een breed begrip, namelijk “een economisch model dat ecosysteem functioneren en menselijk welzijn optimaliseert” (gebaseerd op: Murray, Skene, Haynes (2015)).

[2] Met distributief en regeneratief refereer ik aan de termen uit Kate Raworth’s Doughnut Economics voor het ontwerpen van een economie waarin de waarde die gegenereerd wordt (door geldcreatie, land eigendom, ondernemerschap, technologie en kennis) eerlijker verdeeld wordt (i.e. distributief) en waarin levenscycli hersteld en hernieuwd worden (i.e. regeneratief).