Veel Nederlanders steunen klimaatbeleid, als de lasten niet te zwaar drukken, schrijft Rens van Tilburg.
Het klimaat is een van de belangrijkste onderwerpen voor een nieuw regeerakkoord. Dat was al duidelijk voor deze zomer van overstromingen en bosbranden. Volgens VVD en CDA is het ook een van de lastigste onderwerpen om met de ‘klimaatdrammers’ van D66 en GroenLinks overeenstemming over te bereiken. Voor VVD en CDA staat voorop dat klimaatbeleid ‘haalbaar en betaalbaar’ moet zijn. In de hevig gepolariseerde politiek van dit moment noemde D66-leider Kaag dat maandag “het nieuwe argument om niets te doen”.
Maar VVD en CDA hebben gelijk. Onderzoek laat zien dat onder Nederlanders veel draagvlak is voor maatregelen om de klimaatcrisis te stoppen, mits dat op een manier gebeurt die, jawel, haalbaar en betaalbaar is voor iedereen.
Het is eigenlijk gek dat nu vooral de rechtse partijen dit element in de klimaatdiscussie inbrengen. Want ‘betaalbaar voor iedereen’ is alleen mogelijk als de sterkste schouders de zwaarste lasten dragen. Daarmee is het ook meteen de vervuiler die betaalt. Zowel bij bedrijven als bij burgers zijn de meest kapitaalkrachtige partijen namelijk ook de grootste vervuilers. Die zijn prima in staat om zelf de kosten te dragen van het terugbrengen van hun uitstoot van broeikasgassen. Het beprijzen van deze uitstoot voldoet.
Dure elektrische auto
De afgelopen jaren zien we dat dat ook steeds meer gebeurt. Al is de heffing voor de grote industrie vanwege corona weer in de ijskast verdwenen. Tijd om die weer in te voeren, net als een heffing voor mensen die veel vliegen. Oneerlijk is ook de subsidiëring door de overheid. Vanuit de gedachte dat elke overheidseuro zoveel mogelijk private euro’s in beweging moet brengen vloeit het subsidiegeld vooral naar de rijken die daar snel optrekkende Tesla’s van kopen en er warmpjes bijzitten vanwege de gesubsidieerde woningisolatie. Ondertussen zinken de miljoen Nederlanders die in armoede leven verder weg in energie-armoede. Zij zien door de extra heffingen de energierekening wel stijgen, maar hebben niet de mogelijkheid hun tochtige en schimmelige woning te isoleren, laat staan om een in aanschaf dure elektrische auto te kopen.Volume 0%
In juni liet een brede coalitie zien dat het ook anders kan. In ‘De eerlijke klimaatagenda’ geven werkgevers- en werknemersorganisaties en groene- en jongerenclubs prioriteit aan investeringen die goed zijn voor het klimaat en voor de kwaliteit van leven van de Nederlanders met minder geld. Dat betekent in de eerste plaats investeren in omscholing, zodat iedereen aan het werk kan blijven. Een groot en groeiend tekort aan technisch personeel belemmert nu al de energietransitie.
Groen offensief
Een eerlijke transitie vereist ook dat andere keuzes worden gemaakt bij het isoleren van woningen: begin bij de tochtigste woningen. Dat kost de overheid nu weliswaar relatief veel geld, want de doorgaans arme bewoners kunnen zelf weinig inbrengen. Maar dat geld zal de overheid toch eens moeten uitgeven.
Voor vervoer wordt ingezet op openbaar- en elektrisch deelvervoer. Er komen zogenaamde e-hubs van elektrische auto’s, scooters en (bak)fietsen, juist ook in de wijken waar mensen met lagere inkomens wonen. En er wordt geïnvesteerd in bomen, struiken en groene daken in steden en op bedrijventerreinen. Niet alleen wordt zo CO2 opgevangen, het biedt ook verkoeling in de hete zomers voor de mensen die geen eigen tuin hebben.
Een dergelijk groen offensief zal ook het verschil in levensverwachting tussen rijk en arm in Nederland terugdringen. Nederlanders met een inkomen onder de armoedegrens leven nu gemiddeld zes jaar korter. Het verschil in gezonde levensjaren bedraagt zelfs vijftien jaar. Studies waarbij wordt gecorrigeerd voor het inkomen vinden dat bewoners in groenere wijken minder last hebben van obesitas, depressie en hart- en vaatziekten.
Hoogste inkomens grootste vervuilers
Deze eerlijke dimensie ontbreekt tot op heden in het Nederlandse klimaatbeleid. Rutte (VVD) en Hoekstra (CDA) hebben gelijk. Het mooie is dat Kaag (D66), Klaver (GroenLinks), Ploumen (PvdA) en Segers (CU) voor een eerlijke agenda hoogstwaarschijnlijk best willen tekenen. Zolang het pakket in zijn geheel maar voldoet aan het wereldwijde klimaatakkoord dat Nederland in 2015 in Parijs heeft ondertekend. Onlangs heeft Rutte zelf ingestemd met de vertaling hiervan in het EU-doel van een 55 procent lagere CO2-uitstoot in 2030. Een aanzienlijk hoger doel dan de 49 procent die het uitgangspunt was voor het huidige Klimaatakkoord.
Kortom: welke partijen het nieuwe kabinet ook gaan vormen, het klimaatbeleid zal aanzienlijk versterkt moeten worden. Dat zal geld kosten en ingrijpende gevolgen hebben. Rutte heeft gelijk dat klimaatbeleid voor iedereen haalbaar en betaalbaar moet zijn. Dat hoeft geen probleem te zijn. De grootste vervuilers zijn ook de hoogste inkomens en de grootste bedrijven. Die beschikken over voldoende middelen om de noodzakelijke veranderingen te bekostigen.
Belangrijk is dat iedereen kan genieten van de voordelen van een duurzame samenleving als gezonde lucht, een comfortabel huis, stil verkeer en een groene omgeving. Alleen dan zal er voldoende draagvlak zijn voor de energietransitie die nodig is om in de toekomst veel grotere ellende en veel hogere kosten te voorkomen.
